Iedereen heeft ze ongetwijfeld wel eens voorbij zien komen op YouTube: Prachtige filmpjes van ruimteschepen, lichtgevende bollen, vliegende schotels of andere mysterieuze objecten. Haarscherp in beeld gebracht, maar natuurlijk: hartstikke nep.
Mijn persoonlijke schatting is dat meer dan negentig procent van alle filmpjes die onder de noemer “ufo” geplaatst worden op YouTube en andere kanalen, gemaakt zijn met behulp van computers door grafische kunstenaars. Wat bezielt mensen nu om dit soort filmpjes of foto’s te plaatsen? Een kleine verkenning:
Allereerst zijn er de (meestal jonge) mensen die hun vaardigheden willen tonen. Vaak zijn het jongeren die werkzaam zijn in de multimediasector en goed overweg kunnen met gratis software zoals WeVideo, OpenShot of Lightworks, of zelfs de professionele, duurdere pakketten als Adobe After Effects.
Een paar jaar geleden spatte de nepheid nog van de filmpjes af, maar naarmate de software slimmer wordt, wordt het maken van overtuigend beeldmateriaal steeds eenvoudiger. Het is natuurlijk ook prachtig als je nepvideo voor echt wordt aangezien, viraal gaat en in korte tijd sensationele kijkcijfers oplevert. Het betekent dat je als maker je vak beheerst. Ik ken een aantal studenten die een multimediaopleiding volgen aan Windesheim in Zwolle en kan je verzekeren dat een virale video tot hun ambities behoort.
Het schetst een nepwereld die suggereert dat álle ufo-meldingen en filmpjes nep zijn.
De tweede groep zijn de fanaten die de wereld graag ervan willen overtuigen dat ufo’s echt zijn. Zó graag, zelfs, dat ze bereid zijn om een nepvideo in elkaar te zetten om kijkers geïnteresseerd te krijgen in het verschijnsel. Het doel heiligt immers de middelen. Ze ondersteunen hun verhaal met gefabriceerde getuigenissen om het geheel nog geloofwaardiger te maken. YouTube-kanalen Secureteam en thirdphaseofmoon zijn notoire verspreiders van dergelijk materiaal, hoewel het lastig te zeggen is of ze uit zijn op evangelisatie of het simpelweg doen voor de reclame-inkomsten die kijkcijfers opleveren. Misschien wel beide.
En dan zijn er de mensen die oprecht menen een ufo te hebben gezien en pronken met onscherp beeldmateriaal van iets wat in veel gevallen prima verklaarbaar is. Denk aan wensballonnen, het ISS of een insect dat dicht langs de camera vliegt. Het is doorgaans dit materiaal dat vervolgens wordt opgepikt door online tabloids en gepubliceerd wordt onder suggestieve titels. In dit geval betreft het mensen die te goeder trouw zijn maar door gebrek aan kennis onbewust bijdragen aan de fake news industrie.
Misschien wel het vervelendst zijn degenen die bewust nepvideo’s en andere fabeltjes verspreiden om het ufo-fenomeen in zijn geheel in diskrediet te brengen. Voormalig Air Force Office of Special Investigations agent Richard Doty is daar een lichtend voorbeeld van. Zijn werk werd uitvoerig behandeld in het boek en de fascinerende documentaire Mirage Men.
Wat zijn de gevolgen van nepvideo's
Zonder dit eenvoudig en eenduidig te kunnen beoordelen is het mijn persoonlijke overtuiging dat al deze filmpjes, hoe goed bedoeld ze misschien ook zijn, een serieuze benadering van het ufo-fenomeen in de weg staan.
Een serieuze ufo-melding kan hierdoor verloren gaan in alle ruis.
Het resultaat is namelijk een nepwereld die suggereert dat álle ufo-meldingen en filmpjes nep zijn. Neem bijvoorbeeld het incident op het O’Hare vliegveld van Chicago uit 2006. Google eens op afbeeldingen met de woorden “O’Hare Chicago” en “ufo” en je vindt tientallen afbeeldingen waarvan je niet met zekerheid kunt zeggen welke echt zijn en welke nep.
Een serieuze ufo-melding kan hierdoor verloren gaan in alle ruis. Wellicht weerhoudt het mensen er ook van om hun verhaal te delen, bang als ze zijn om voor idioot of oplichter uitgemaakt te worden. Hoe je het ook wendt of keert, ufo’s vallen bij een deel van de bevolking nog altijd onder de giechelfactor. Ze vinden ufo's onzin of erger nog: ze honen het fenomeen weg met spot en agressie.
Gelukkig is er nu dit platform, UFO-Zaken, waar we met gezonde scepsis naar nieuw ufo-materiaal kijken. De collectieve deskundigheid van onze redactie maakt dat we aardig bedreven zijn in scheiden van kaf en koren, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat wij het verschil soms ook niet kunnen zien.
Om een indruk te geven van het aanbod aan overtuigend videomateriaal zetten we er even een paar op een rijtje. De consensus is dat onderstaande video's hoogstwaarschijnlijk nep zijn. Zeker weten doen we het niet.
De ufo boven Jeruzalem uit 2011, gefilmd vanuit verschillende hoeken en geüpload naar verschillende YouTube accounts, heeft voor veel discussie gezorgd.
Een andere klassieker die nog altijd de ronde doet is deze video van een zogenaamde TR-3B: een onofficiële verzamelnaam voor alle driehoekige ufo's met drie lichten in de hoeken en één in het midden. Dit type werd ook veelvuldig gezien tijdens de Belgische ufo-golf tussen eind 1989 en begin 1991.
En als uitsmijter nog een leuke compilatie van overtuigende en minder overtuigende nepvideos.
Tot slot, mocht u écht een vreemd object gezien hebben die u niet thuis kunt brengen: meld het — desnoods anoniem — bij UFO Meldpunt Nederland. Wellicht bent u niet de enige die het zag.